Anamın kitabından
Yadındamı anam, xoşbəxt vaxtlarımızda gecənin yarısına qədər əlinlə toxuduğun xalçanın üstündə uzanıb, yazardım. Bir tərəfim ovcumda yumrulayıb, yığdığım kağızlarla dolu olardı. O biri tərəfimdə həmişə isti çay və yox yerdən əmələ gətirdiyin şirniyyatlarla. Televizorumuz yox idi, sən nəsə toxuyardın, ya da mənim işlədiyim yerli qəzeti oxuyardın. O yazılarda sənə ən çox xoş gələn sondakı sadə imza idi: Nazlı…
Və bu adla yazılan hər nə varsa, sənin üçün dünyanın ən güclü kəlmələriydi. Hətta hərdən qonorar üçün yazdığım quru hesabat iclasları da… – Niyə yatmırsan? – deyə soruşmurdum, çünki bilirdim niyə… Yazı bitəndən sonra ənənəvi: – A bala, yenə pis yazıdımı? – sualını gözləyə-gözləyə qələm tutmaqdan uyuşmuş əllərimi ovuşdurardum. Sən gözəl, ala gözlərinlə naqolay uzanmaqdan şişmiş üz-gözümə, qırışmış paltarıma, dağınıq saçlarıma baxışlarınla sığal çəkərdin. Onda elə rahat olurdum ki! Yorğunluq, ağrı-flan da əriyib gedirdi. Və mən dərhal fürsəti dəyərləndirib “pis yazı”nın bəraətini almağa girişirdim. Hər dəfə təkrar olunan bu səhnədən sonra sən dinməzcə qonşu Sahibin ayaqqabılarını gətirib bizim bir daşdan ibarət “pilləkənimizə” qoyardın.
Sonra ikinci hissə başlanardı. Əzilmiş qaralamalar səliqə ilə qatlanıb yığılar, kiçik süfrəmizə balaca otağın hansısa xəlvət guşəsindən çıxarılıb, nəsə özəl bir qida qoyulardı. – Bu hardandı? – deyə də soruşmazdım. Sadəcə həmin o məcunu ləzzətlə gözümə təpərdim. Çünki bundan necə sevindiyini, fərəhləndiyini duyurdum. – Bəs özün? – deyə səni çətinə salmazdım. Bilirdim ki, ya ondan “yeyən deyilsən”, ya da bir az əvvəl mən yazanda öz payını “yemisən”. Həmişə həmin anlarda məni gic gülmək tutardı… Boğazım qıcıqlanana qədər, gözlərim yaşarınca gülərdim. Həyəcanla kürəyimə vurub “halal-halal!”, deyərdin. Yalnız sakitləşəndən sonra soruşardın: – A bala, yenə nə olub? Özümü yenidən uğunmaqdan birtəhər saxlayıb xalçanın üstünü göstərərdim: – Sənə qurban olum, ay Alagöz bacı, bu “meyit” hələ yerdədi, sən indidən Sahib yazığın ayaqqabılarını gətirib düzmüsən eyvana. Birdən sən də başlayardın gülməyə. Amma tez də ciddiləşib qayğılı-qayğılı deyərdin: – Elə demə a bala, yerin də qulağı var…
Mən qəsdən Sahibin ayaqabılarının üstündə çox dayanmazdım ki, sənin təhlükəsizlik kəşfinin dadı-duzu qaçmasın. İlk dəfə bu tədbiri nə zaman gördüyündən xəbərim olmamışdı. Çünki əməliyyat gizli aparılırmış. Yəni gecələr ayaqqablar bizim eyvana mən yatandan sonra gətirilib, tezdən Sahib işə gedənə qədər onların daha hündür pilləkənlərinə qoyulurmuş. Təsadüfən bu sirri öyrəndiyimdə Sahibin həyat yoldaşı Nisə gəlin sən eşitməyəsən deyə and verib dedi ki, Alagöz nənə çoxdan belə eləyir ki, evə gələn olsa elə bilsinlər evdə kişi var. Gələn olsa… Yəni məni öldürməyə, ən azından qorxutmağa gələn olsa. Mənim bilməyimi də ona görə istəməmisən ki, “qoy uşağımın ürəyinə xal düşməsin”…
Bir səhər ev-eşiyi kimi dop-dolu, ütülü-sığallı qonşu arvad gəldi bizə. Sən evdə yox idin. Yarıyuxulu çıxdım eyvana. Telefonları işləmirmiş, bizdən bir dəqiqəliyə zəng vurmağa gəlibmiş. – Xəttimiz qırılıb, dedim, yoxsa lap bir saatlıq qurbandı telefon sizə. Qadın üzümə şübhəli-şübhəli baxıb: – İşləsəydi də çıxmazdım evə, narahat olma. – Niyə narahat olum ki?, – deyə təəccübləndim. Yenə həmin baxışlarla məni süzüb gedə-gedə cavab verdi: – Heç, sözdü də, dedim.
Səsimizə gələn Nisədən soruşdum: – Ay Nisə, o niyə dana kimi baxır mənə? Nisə ürəkli bir qəhqəhə çəkəndən sonra pilləkənin altından Sahibin ayaqqabılarını çıxardıb: – Buna görə! dedi. Demə ki, sən olmayanda ayaqqabı məsələsinə Nisə baxırmış. Və biz o gün o arvadla o ki var, məzələndik. Axırda qərara gəldik ki, həmin “təmiz qadın” bizə bulaşdığı üçün evə çatan kimi özünü mütləq Sumqayıt xloruna qoyacaq…
Ehhh, anam mənim… Sənə Alagöz bacı deyirdim axı. Bunun sirrini sən olmayanda təxminən anladım… Həmişə sən məni sənsizliyə hazırlamaq üçün guya zarafatla deyərdin ki, “analar ölən şeydi”… Yəqin mən də sənə “bacı” deyib əzrayılın qarşısını almağa çalışırdım. Anam ölməsin deyə… Eynən sən sən daim zərif, gücsüz canınla məni qoruduğun kimi. Amma mən bu döyüşdə sənin qədər şanslı ola bilmədim, canım anam…
Yadımdadı, bir dəfə evə qayıdanda gördüm məni hansı yazıylasa bağlı şöbəyə aparmağa gələn polis ədəb-ərkanla bizdə oturub. Qabağında da bir boşqab qaynar xəşil. O vəziyyətdə məni görüb pərt olmasın deyə o saat qayıtdın ki: – Ay Nazlı, yuxarı şkafda bir az un qalmışdı, götürə bilmirdim. Allah bu uşağı yetirdi. Düşürtdü unu, yoxsa axşama yeməyə heç nəyimiz olmayacaqdı. Getməyə qoymadım ki, soyuq vaxtı qoy ikicə qaşıq alsın xəşildən.
Həmin polis gedəndə bildiriş kağızını cırıb dedi ki, “nənəyə un düşürdəndə itib harasa, bir başqası da gəlib padvaldan-zirzəmidən bəhməz çıxardanda itirər. Bir ay belə uzanar, sonrasına da allah kərimdi”… İlk dəfə belə incə yumor hissi olan polis görürdüm. Onun içindəki insanlığı sən üzə çıxartdın. Şəfqət və sevgi dərsiylə.
Həmişə fikirləşirəm ki, sən yanımda olmasaydın, mən ucqar bir kənddən gəlib yad evlərin kölgəsindəki ikinci dərəcəli kiçik daxmalarda baş saxlaya bilməzdim. Az-çox istedaddan savayı heç nəyi olmayan gənc qızın arzularının dalınca böyük dünyaya çıxması kitablarda və kinolarda maraqlı olur. Həyat isə hər ikisindən daha bəsit və amansızdır. Burada ən azından hər gün bir dəfə əməlli-başlı yeməlisən, qaydalara uyğun geyinməlisən, ödənişli kommunal xidmətlərdən istifadə etməlisən və sairə tələbatları qarşılamalısan. Hansı pulla? Yarımştat xadiməliklə, ocaqçılıqlamı? Bunlar da staj üçün idi, məvacibi başqaları alırdılar. İndiyə qədər fikirləşirəm, görəsən o xadiməlik və ocaqçılıq stajı mənim nəyimə lazım idi? Qonorarı yazılarıma görə verirdilər axı… O qonorarı ki, ən qənaətcil adamın belə cəmi on günlük azuqəsinə çatmazdı. Amma sayəndə biz o vaxtlar kirayəsini ödədiyimiz evlərdə həm yeyirdik, həm isinirdik, hətta bayram süfrələri də açırdıq.
Səni görməyə o qədər adamlar gəlirdilər ki… Bayram günlərində ikiqat tünlük olurdu darısqal evimizdə. Və kimsə də çıxıb bizdən, əslində səndən getmək istəmirdi. Dilinin şirinliyinə, əlinin tamına, ürəyinin istisinə vurulmuşdu hamı… O kirayə daxmalarda o zamanlar dünyanın sevgi dolu ən gözəl günləri yaşanırdı. Amma mən – keçid dövrünün gənc əyalət müxbiri, o canlı həyat tablosunun qiymətini, dəyərini dərk edə bilmirdim.
İndi o gözəl illərə niyə qayıtdım ki, mən? Səni xatırladığım üçünmü? Səni unutduğum oldumu heç? Mən bunları ona görə yazıram ki, artıq bu dünya çox dəyişib Alagöz bacı… Daha bu dünyada uğrunda məchul gələcəyə atılacaq ideyalar yoxdur. Mən pis yazlar yazmıram daha. Çox pis yazılar yazıram. Ən əsası da, pilləkənə qoymağa ayaqqabı qalmayıb. Fəhlə Sahib iki uşağını böyütmək üçün canını və külfətini götürüb getdi uzaqlara. Daha buraların kişiləri ayaqqabılarını başlarının altına qoyub yatırlar ki, xozeyindən qəfil tapşırıq gəlsə, özlərini birinci çatdıra bilsinlər. Polislər xəşil yeyib doyublar. Xəmir yeyənin acizi olmaz deyə pəhləvana dönüb dubinka oynadırlar. Görürsənmi, bəzən yaşamaq ölümdən betər olur. O betərin tıxacında ilişib qalmışam.
Çox pis yazıların sonlarındakı sual işarələrindən yoruldum, anam. Lütfən, məni götürərsənmi yanına? Necə ki, mən səni bir dəfə və birdəfəlik o ağır havalı kənddən götürmüşdüm… Amma bizim kəndimzin o keçmiş halı indiki ölkə deyilən yağmalanmış ərazinin yanında cənnət imiş, Alagöz bacı…
Görüşənədək, böyük insan…
Yazıdakı fikirlər müəllifin şəxsi mövqeyini əks etdirir…
