Ü
zeyir C
ə
f
ə
rov: “Ba
ş
ver
ə
nl
ə
r
ə
g
ö
r
ə
konkret
şə
xsl
ə
r m
ə
suliyy
ə
t da
şı
mal
ı
d
ı
r”
Ötən həftənin sonundan başlayaraq Azərbaycan-Ermənistan sərhəddində ciddi şəkildə atəşkəsin pozulması faktı qeydə alındı. Olaylar sosial şəbəkələrdə, mətbuatda müzakirə edilərkən ekspert rəyinin olmaması açıq şəkildə sezildi. Bu məqsədlə müsahibimiz, 1997-2001-ci illərdə Müdafiə Nazirliyi mətbuat xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr və məlumatların yayılması şöbəsinin rəhbəri Üzeyr Cəfərovla gündəmin əsas suallarına cavab verməyə çalışdıq.
–
Ü
zeyr b
ə
y, son 3-4 g
ü
nd
ə
Az
ə
rbaycan d
ö
vl
ə
ti h
ə
rbi informasiya siyas
ə
ti bax
ı
m
ı
ndan nec
ə
i
ş
l
ə
di?
– Yaxşı işlədiyini söyləsəm, qeyri-səmimi olaram, yox, normal işlədiyini də bildirsəm, yenə qeyri-səmimi olaram. Çox üzgünəm. Müharibə şəraiti olan ölkədə bu cür informasiya siyasəti aparmazlar. Bu məsələyə yenidən baxılmalıdır. Koordinal dəyişikliklərə ehtiyac var.
–
D
ə
yi
ş
iklikl
ə
r n
ə
d
ə
n ibar
ə
t olmal
ı
d
ı
r?
– Əvvəla, hər şey bir mərkəzdən idarə olunmalıdır. Mən müstəqil mətbuatın və jurnalistlərin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasını demək istəmirəm. Amma söhbət müharibədən gedirsə, bu, adi hadisə deyil, müharibə insan ölümü və dağıntı deməkdir. Hesab edirəm ki, informasiya siyasətində sözdə hər şey çox gözəl görünürdü, amma son 3 gündə baş verən hadisələr artıq nəzəri yox, praktiki baxımdan göstərdi ki, rəsmilər çox məsələlərdə yubandılar.
–
Konkretl
əş
dirs
ə
k…?
– Hadisə bir neçə gün əvvəl olsa da, yalnız Azərbaycan XİN-i avqustun 3-də bəyanat yayıb. Prezident Administrasiyasının rəhbərinin müavini, xarici əlaqələr şöbəsinin müdiri Novruz Məmmədov avqustun 4-də öz twitter səhifəsində başsağlığı verib. Amma Türkiyənin XİN rəhbəri Əhməd Davudoğlu, ölkənin başqa rəsmiləri hadisənin səhəri günü başsağlığı verdilər. Söhbət həm də başsağlığından getmir, mən ekstrimal vəziyyətdə rəsmilərin özünə necə aparmasını nəzərdə tuturam.
–
R
ə
smil
ə
r
ö
zl
ə
rini nec
ə
apard
ı
lar?
– Rəsmilər hadisələrin ilk saatında çox çaşqın və çıxılmaz vəziyyətdəydilər.
–
H
ə
m d
ə
d
ö
vl
ə
t ba
şçı
s
ı
n
ı
n
ö
lk
ə
d
ə
olmamas
ı
bar
ə
d
ə
fikirl
ə
r d
ə
yay
ı
ld
ı
…
– Ölkə başçısı Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanıdır. İkincisi, müdafiə naziri də ölkədə deyildi və bütün məsələlərə Baş Qərargah rəisi cavabdeh idi. Bəzi məsələlərə toxunmaq istəmirəm, amma sual yaranır; niyə qərargah rəisi silahlı qüvvələrə rəhbərlik edəndə məlum faciələr yaşandı? Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsi var. O idarə ki, 24 saat elektron avadanlıqlar və insani resurslar vasitəsilə düşmənin bütün hərəkətlərini həm izləyir, həm də ona uyğun təhlillər aparır. İlk gündən dedim ki, nazirin seçdiyi kəşfiyyat rəisi çox uğursuz kadrdır. Bunu tam məsuliyyətimlə deyirəm. Cəmiyyətdə bir fikir səslənir ki, hər bir şəxs öz komandası ilə çalışmalıdır, razıyam. Amma peşəkar komandayla çalışmalıdırlar. Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat İdarəsinə “XalqBank”ın mühafizə xidmətinin rəisi İlqar Mazanovun təyin edilməsi Azərbaycanın hərb tarixinə düşəcək olaydır. Yəni kəşfiyyatdan kənar olan şəxsi təyin ediblər. Kəşfiyyat hərbinin görən gözü, eşidən qulağıdır.
–
İ
lqar Mazanovdan
ə
vv
ə
l idar
ə
y
ə
kim r
ə
hb
ə
rlik edirdi?
– Səfər Əbiyevin dönəmində iki idarə rəhbəri olub, birincisi, general-leytnant Talıb Məmmədov, çox peşəkar şəxs idi, hazırda ehtiyatdadır. Ondan sonra general Rəhim Cəfərov oldu, o da orduya bir qədər bağlıydı. Amma Zakir Həsənovun özünün Müdafiə Nazirliyinə kənardan gəlməsini və özü ilə təsadüfi şəxsləri gətirməsini heç də müsbət qarşılamadım. Məni bundan sonra qərəzdə ittiham edənlər çıxsınlar kameralar qarşısına, isbat etsinlər. Buyurun, bizim narahatçılığımız acı nəticələrini göstərməkdədir. İtkilərin olmaması üçün Kəşfiyyat İdarəsi vaxtında məlumat verməliydi.
–
M
ə
s
ə
l
ə
n, hans
ı
m
ə
lumatlar
ı
verm
ə
liydi?
– Sutka ərzində düşmənin hərəkəti müşahidə olunursa, rabitə avadanlıqları dinlənilirsə, cəbhə xəttində bütün məsələlərə nəzarət varsa, necə olur ki, düşmənin təxribatından vaxtında xəbər tutmuruq? Baxın, Müdafiə Nazirliyinin baş verən faciə ilə əlaqədar yaydığı məlumatda deyilir: düşmənin kəşfiyyat diversiya qrupunun bizim ön xəttə yaxınlaşmasını vaxtında aşkarlayan əsgərlərimizin sayqılığı nəticəsində düşmən xeyli itki verərək geri çəkilib. Hərbidə belə bir anlayış var: adətən hücum edən tərəf müdafiə olunan tərəfdən daha çox itki verir. Yaxşı, Müdafiə Nazirliyinin məlumatına inansaq, – hərçənd ki, mən inanmıram və birinci gündən belə də demişəm, çünki yaydıqları məlumat özlərini təkzib edib – düşmən həqiqətən hücuma keçmişdisə, biz onların silah-sursatını göstərməliydik.
–
Amma R
ö
v
şə
n
Ə
kb
ə
rov 70-
ə
yax
ı
n erm
ə
ni
ə
sg
ə
rinin
ö
ld
ü
r
ü
ld
ü
y
ü
n
ü
deyib…
– Mən Rövşən Əkbərovun indiki vəziyyətdə, Azərbaycan xalqının narahatçılığı fonunda səsləndirdiyi fikri hardasa başa düşürəm. Amma gəlin bir az realist olaq.
–
O zaman sual
ı
ba
ş
qa c
ü
r qoyaq, niy
ə
bu q
ə
d
ə
r itki verdik, r
ə
smi m
ə
lumatlarda 12 n
ə
f
ə
r
şə
hidimizin oldu
ğ
u deyilir?
– Birinci səbəb kimi komandirlərin buraxdığı çox kobud səhvdən danışmaq lazımdır. Əgər komandirlər ayıq-sayıqlıq göstərsəydilər, bu qədər itki olmazdı. Baş verənlərə görə konkret şəxslər məsuliyyət daşımalıdırlar. Baş Qərargah, Kəşfiyyat İdarəsinin rəisləri və həmin əsgərlərin birbaşa komandiri olan general-mayor Hikmət Mirzəyev. Bu şəxslər Azərbaycan xalqına hesabat verməlirlər ki, belə peşəkarları niyə itiririk? Diqqət yetirdinizsə, şəhid olanlar arasında sıravi heyətdən azdır, daha çox gizir, kiçik gizir və müddətdən artıq xidmət edən hərbi qulluqçulardır. Bunlar faktiki olaraq kiçik komandirlər sayılır, yəni zabitlə eyni səlahiyyətə malikdirlər.
–
Sumqay
ı
tda d
ə
fn olunan H
ü
seyn Abdulov yanvarda xidm
ə
t
ə
ç
a
ğ
r
ı
l
ı
b,
ü
mumiyy
ə
tl
ə
, 6 ay xidm
ə
td
ə
olan
ə
sg
ə
ri postda g
ö
nd
ə
rm
ə
k do
ğ
rudurmu?
– Bu hadisə çox məsələləri gündəmə gətirdi. Şəhidlər arasında ailənin tək oğlu da var. Ümumiyyətlə, hərbi qanunvericiliyimiz mütləq mənada təkmilləşdirilməlidir. Ailənin yeganə oğlunun itkisinə görə kim cavab verəcək? Və ya müdafiə nazirinin imzaladığı əmr ki var, üçüncü dərəcəli medal, bu, valideynə nə verəcək? Yalnız hərbi qulluqçuya müsbət mənada sosial yönümdə diqqət göstərilən cəmiyyətlərdə bu medallar normal qarşılanır. Baxın, hərbi qanunvericilikdə şəhid ailələrin övladları da hərbi xidmətə çağrılır.
–
Amma Milli M
ə
clisd
ə
bu m
ə
s
ə
l
ə
l
ə
r g
ü
nd
ə
m
ə
g
ə
tirilmi
ş
di…
– Bizdə yalnız sözdə faəl hərəkət olur. Xırdalan qəsəbəsində dünyasını dəyişən Ceyhun Qubadovla bağlı hadisə və gənclərin “Fontanlar bağı”ndakı “Əsgər ölümlərinə son!” aksiyası yaxşı yadınızdadır. Nədənsə, cəmiyyətimizdə hadisə olana qədər durğunluq hökm sürür, hadisə olandan sonra hamı məsələyə münasibət bildirir. Əslində əsgərlər 3 ay karantin şəraitində hazırlıq keçirlər və 6 aydan sonra onların ön posta qoyulması normaldır. Əsas olan 18 yaşlı təcrübəsiz gənc həmin mühitə necə alışması sualıdır.
–
Son hadis
ə
l
ə
rd
ə
Az
ə
rbaycan
ö
z h
ə
rbi potensial
ı
n
ı
g
ö
st
ə
r
ə
bildimi? N
ə
z
ə
r
ə
alaq ki, hakimiyy
ə
t t
ə
bli
ğ
at
çı
lar
ı
h
ə
rbi b
ü
dc
ə
mizin Erm
ə
nistan
ı
n d
ö
vl
ə
t b
ü
dc
ə
sin
ə
b
ə
rab
ə
r oldu
ğ
unu h
ə
mi
şə
qabard
ı
rlar…
– Məlum hadisələr sübut etdi ki, hər şey pulla ölçülsəydi, biz indi tamam başqa məsələlərdən danışardıq. Biz gah ordunun NATO standartlarına keçidindən danışırıq, gah hansısa dəyərlərdən imtina edirik. Nəhayət, Zakir Həsənov nazir təyin olunandan sonra komandirlərin tərbiyəvi işlər üzrə müavinləri vəzifəsi bərpa olundu. Əslində, biz hərbi psixoloq vəzifələrinin bərpa olunacağını gözləyirdik. Müsbət işlər görülüb, amma xeyli mənfi məqamlar da var. Büdcə məsələsinə gəldikdə, hər şeyin insan faktorundan asılı olduğunu da unutmayaq. İnsanın çox pulu ola bilər, amma ağıl və bacarıq olmasa, ondan da məhrum olacaq. Biz yeni müasir silahlar almışıq, ancaq onu vaxtında, düşməni qabaqlayıcı şəkildə istifadə edə bilmiriksə, suallar yaranır. Mən hesab edirəm ki, bu itkilər olmaya bilərdi, əgər vaxtında qabaqlayıcı tədbirlər görülsəydi. Bəli, müharibədə ölüm də, itki də olur, bizim şəhidlərimiz dünən də vardı, bu gün də var, sabah da olacaq. Nə qədər ki, torpaqlarımız işğal altındadır, düşmənin məkrli siyasəti davam edir, hər bir vəziyyətə hazır olmalıyıq. Özünüz də dediniz ki, hərbi büdcəmiz Ermənistanın dövlət büdcəsinə bərabərdir. O zaman niyə bu ağrıları yaşayırıq? Sözsüz ki, Ermənistan öz havadarları vasitəsilə bu hərəkətləri edir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin memarı Rusiyadır, icraçısı isə rus-erməni birliyidir.
–
Ə
g
ə
r memar Rusiyad
ı
rsa, So
ç
i g
ö
r
üşü
nd
ə
n n
ə
g
ö
zl
ə
yirsiniz?
– Heç nə gözləmək lazım deyil. Qarabağ məsələsinin bu qədər uzanmasının əsas səbəbkarı Rusiyadır. Moskva istəmir ki, Cənubi Qafqazda Gürcüstandan sonra Azərbaycanı da itirsin. Ermənistana gəlincə, kim çox pul versə, onun yanında olacaq.
–
B
ə
s m
ü
harib
ə
nin alovlanmas
ı
m
ü
mk
ü
nd
ü
rm
ü
?
– Gəlin, hansısa genişmiqyaslı müharibənin olmasını yaddan çıxaraq. 2015-ci ildə Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Avropa Yay Olimpiya oyunları və parlament seçkiləri keçiriləcək. Belə mühüm tədbirlər öncəsi heç bir ölkədə müharibə aparılmır və aparılmayacaq. 2016-cı ildə Azərbaycanda Dünya Şahmat Olimpiadası keçiriləcək. 2017-ci ildə Azərbaycanda ralli üzrə dünya çempionatı keçiriləcək.
–
Dem
ə
li, yax
ı
n ill
ə
rd
ə
Qaraba
ğı
i
şğ
aldan azad ed
ə
bilm
ə
y
ə
c
ə
yik?
– Mən tam məsuliyyətimlə deyirəm ki, bu, yalnız və yalnız Azərbaycandan asılıdır. Azərbaycan ATƏT və başqa beynəlxalq qurumlar qarşısında konkret məsələ qaldırmalıdır. Bu, ondan ibarətdir ki, biz bu qədər gözləyə bilmərik. Dövlət başçısı öz çıxışlarında dəfələrlə “bu, sonsuzluğa qədər davam edə bilməz” bəyanatını səsləndirir. Yaxşı, bu, “sonsuzluğa qədər davam edə bilməz”sə, o zaman beynəlxalq qurumlar nədən ermənilərin “nazı” ilə oynayır? BMT TŞ-ın 4 qətnaməsi var, bunlar və son 3 gündəki hadisələr Azərbaycana unikal şans yaratmışdı. Söhbət ərazi bütövlüyümüzü bərpa etməkdən gedir.
–
Y
ə
ni m
ü
harib
ə
etm
ə
liydik?
– Bilirsiniz, lokal xarakterli müharibə geniş xarakterli müharibə deyil. Bu prosesdə Azərbaycan hansısa dövlətlə müharibə aparmağa hazırlaşmır, söhbət ərazi bütövlüymüzün bərpasından gedir. Yəni anti-terror əməliyyatını öz ərazimizdə çox rahatlıqla keçirdə bilərdik. Daxili qoşunların, Müdafiə Nazirliyinin və digər güc strukturlarının iştirakı ilə çox unikal imkan əldə etmişdik ki, düşmənin necə rəzil olduğunu ona sübut edək.
–
Dem
ə
li, imkan itirildi?
– Mən hesab edirəm ki, bu, unikal şans da əldən getdi.
–
O zaman sual yaran
ı
r, So
ç
i g
ö
r
üşü
ə
r
ə
f
ə
sind
ə
bu
ə
m
ə
liyyatlar n
ə
üçü
n laz
ı
m idi?
– Əvvəla, Azərbaycan siyasi rəhbərliyi bir qədər çeviklik göstərmədi. Rusiya faktiki olaraq bu oyunu oynamaqla iki prezidentin bir araya gəlməsinə nail oldu. Çünki indiyə qədər prezidentlərin görüşü reallaşmırdı. Təsəvvür edin ki, ABŞ da görüşün keçirilməsini dəstəkləyir. Ancaq biz belə görüşlərdən çox görmüşük, ona görə özümüzü aldatmayaq. Mən bir şeyi anlamadım ki, bu qədər tankların hərəkəti nədən ötrüydü ki, biz bir metr də irəli getmədik? Ermənilər sosial şəbəkələrdə bizim vahiməyə düşdüyümüzü, Rusiya mətbuatı isə hərbi ritorikamızı önə çəkib militarist mövqedən göstərirlər. Ukrayna bir gündə hərbi əməliyyata 6 milyon xərcləyir, Azərbaycan 3-4 gündə bəlkə onun yarısını xərcləyib. Ancaq Ukrayna 6 milyon xərcin qarşılığında ərazilərini azad edir, Azərbaycan isə bir metr torpağını da qaytarmayıb.
