Anar Məmmədli həbsindən əvvəl “OC Media”ya danışıb
Azərbaycanda müstəqil mediaya qarşı son təzyiqlərlə birlikdə xaricdən maliyyələşməyə qoyulan məhdudiyyətlər getdikcə sərtləşdirilib, bunun fonunda həbs olunan jurnalistlər və fəallar xarici valyuta qaçaqmalçılığında ittiham olunublar.
“OC Media”nın hazırladığı materialda belə deyilir.
Məqalədə qeyd olunur ki, həbs olunanların ailələrinin verdiyi müsahibələrdə media işçilərinin gəlirlərinin aşağı olduğu və dolanışıqlarının çətinliyi üzə çıxıb.
60 yaşlı Mətanət Cabbar deyib ki, oğlu heç vaxt cinayətkar olmayıb. Mətanət Cabbar müstəqil internet kanalı “Toplum TV” və Demokratik Təşəbbüslər İnstitutuna (IDI) basqın zamanı həbs edilən 6 nəfərdən biri olan Müşfiq Cabbarın anasıdır.
Müşfiq Cabbar, Əli Zeynal, Fərid İsmayılov, Elmir Abbasov, Ramin Babayev və İlkin Əmrahovla birlikdə xarici valyuta qaçaqmalçılığında ittiham olunur.
“Oğlumla fəxr edirəm. Bəlkə mən kasıbam, biz varlı deyilik, amma ailəm və uşaqlarımla fəxr edirəm. Müşfiqə “qaçaqmalçı” deyəndə qapını açıb qışqırmaq istədim, çünki bu doğru deyildi. Bu, mənim üçün çox çətindir. Bu ittiham mənim oğluma yaraşan deyil”.
“OC Media”ya danışan qadın deyir ki, Müşfiq həbs olunandan sonra ailə çətin günlər keçirib, çünki Müşfiq atasına dərman almaqla ailəyə kömək edirmiş. Atası şəkər xəstəsidir, yüksək təzyiqi var, bir gözü görmür və daha öncə ürək əməliyyatı keçirib.
Müşfiq Bakıdan təxminən 30 kilometr şimal-qərbdə yerləşən Sumqayıt şəhərində yaşayır. Onun yaşadığı mənzilə mart ayında polis basqın edib. Ailəsi isə yaxınlıqdakı qəsəbədə yaşayır.
“Atasına hər həftə dərman alırdı və hər həftə sonu bizə zəng edərdi. Bizə baş çəkə bilməyəndə dərmanları soruşardı və bazar günləri çatdırardı”, – anası deyir: “Hər ay ən az 500 ($290) manat dərmanlara xərcləyirdik”.
2023-cü ilin noyabrında digər bir media orqanı olan “AbzasMedia”ya da polis tərəfindən basqın edilib. Medianın direktoru Ülvi Həsənli, direktor müavini Məhəmməd Kekalov, baş redaktor Sevinc Abbasova, jurnalistlər Nərgiz Absalamova, Elnarə Qasımova və Hafiz Babalı xarici valyuta qaçaqmalçılığı ittihamı ilə həbs olunub.
Həbs edilən jurnalistlərin hamısı onlara qarşı irəli sürülən ittihamları rədd edərək, həbslərinin fəaliyyətləriylə bağlı olduğunu deyiblər.
“Hökumət kimisə həbs etmək istəsə, səbəb tapacaq”
Müstəqil jurnalistlərin maliyyədən sui-istifadə etmə ittihamı ilə saxlanılması Azərbaycanda yeni hal deyil.
“Human Rights Watch” təşkilatının Avropa və Mərkəzi Asiya üzrə direktor müavini Reyçel Denber “OC Media”ya bildirib ki, Azərbaycan hökuməti illərdir tənqidçilərini susdurmaq üçün qanunlardan “pis niyyətlə sui-istifadə edir”.
“Hökumət yeni zamanda QHT-lərin müstəqil fəaliyyətini təmin edəcək şəkildə özlərini maliyyələşdirməsini, demək olar ki, qeyri-mümkün edən qanunlar qəbul edib, beləliklə, bu qrupları qanunun kənarına itələyib və onları həbslərə qarşı köməksiz qoyub”, – Denber deyib.
“Bu səbəbdən çoxlu sayda jurnalist, aktivist və siyasi müxalifət haqsız yerə həbs və ittiham edilib”, – o əlavə edib.- “Bunlar Azərbaycanın beynəlxalq insan hüquqları qanunu üzrə öhdəliklərinə zidd olan, ikrah hissi yaradan təcrübələrdir və “COP29”-a (iqlim konfransına) ev sahibliyi edən ölkə üçün son dərəcə uyğun gəlmir”.
Yerli demokratiyanın təmin olunmasının tərəfdarı olan Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzinin rəhbəri Anar Məmmədli həbsindən öncə “OC Media”ya bildirib ki, son on ildə jurnalistlər müxtəlif ittihamlarla saxlanılıb.
Məmmədli vurğulayıb ki, azərbaycanlı jurnalist Əvəz Zeynallı 2022-ci ildə korrupsiya, “Toplum TV”-nin baş redaktoru Xədicə İsmayıl 2015-ci ildə vergidən yayınma, jurnalist və müxalif siyasətçi Seymur Həzi isə 2014-cü ildə xuliqanlıq ittihamı ilə həbsə atılıb.
O həmçinin əlavə edib ki, bu cür tədbirlər ianələri və QHT-ləri tənzimləyən qanunvericiliyi iflic edib və hökuməti tənqid edənləri hədəf almaq üçün geniş imkanlar yaradıb.
“Hökumət kimisə həbs etmək istəsə səbəb tapacaq”,– deyə Məmmədli bildirib.
2014-cü ildə Prezident İlham Əliyev Azərbaycanda qrantların verilməsini tənzimləyən qanuna dəyişiklik edərək, hökumətin təsdiq etdiyi məhdud sayda qurumun Azərbaycan təşkilatlarına və fərdlərə qrant verməsini mümkün edib.
Keçmiş hüquqşünas Yalçın İmanov “Turan” müstəqil informasiya agentliyinə bildirib ki, qeyri-hökumət təşkilatları və qrantlarla bağlı qanunlara edilən dəyişikliklər artıq standart maliyyələşdirmənin qaçaqmalçılıq kimi təsnif olunmasına səbəb olur.
“Qrant vəsaitlərinin qaçaqmalçılıq örnəyi kimi qəbul edilməsi onu göstərir ki, problemin həlli hüquqi dəyişikliyə deyil, absurd həddə çatdırılmasına səbəb olub”, – İmanov bildirib.
O əlavə edib ki, Azərbaycanda azad media və müstəqil qeyri-hökumət təşkilatları “mövcud olmalarının yeganə təminatından məhrum ediliblər”.
Məmmədli onu da bildirib ki, 2014 və 2015-ci illərdə qeyri-hökumət təşkilatlarını tənzimləyən bir sıra qanunlar dəyişdirildiyi üçün belə təşkilatların yaradılması və qeydiyyatı daha mürəkkəb xarakter alıb.
“Qanunvericiliyə yeni sanksiyalar əlavə edilib ki, bu da QHT-lərin qeydiyyatdan keçdikdən sonra fəaliyyətinə təsir göstərə bilər və onların fəaliyyəti açıq şəkildə əsaslandırılmadığı təqdirdə dayandırıla bilər. Yeni qanunvericilik QHT-ləri məhdudlaşdırmağa şərait yaradır”.
O, eyni zamanda əlavə edib ki, dəyişikliklərdən sonra bir çox yerli və beynəlxalq donorlar artıq Azərbaycanın qeyri-hökumət təşkilatları ilə işləyə bilmirlər. Səfirlik, USAID və Avropa İttifaqı proqramlarının dayandırılması Azərbaycanın bir sıra qeyri-hökumət təşkilatlarına ciddi təsir göstərib.
Məmmədli vəziyyəti düzəltmək üçün ciddi tədbirlər görülmədiyini, lakin problemin həllinin “mürəkkəb yanaşma” tələb etdiyini əlavə edib.
“Hökumətyönümlü QHT-lər də vəziyyətdən razı deyil”, – deyə Məmmədli əlavə edib. “Onlar da da bu vəziyyətdən şikayətlənirlər”.
“Turan”a açıqlama verən İmanov əlavə edib ki, iddialar doğru olsa belə, hakimiyyətin qaçaqmalçılıq işlərinə baxması tamamilə yersizdir.
“Jurnalistlərin və ya QHT nümayəndələrinin evlərindən tapılan nağd xarici valyutanın onlara məxsus olduğunu fərz etsək belə, istintaq orqanlarının vəzifəsi bu məbləğlərin ölkəyə qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirildiyini sübuta yetirməkdir”, – İmanov vurğulayıb.
İmanov həmçinin deyib ki, hakimiyyət jurnalistləri və QHT işçilərinə böhtan atmaq üçün hökumətyönümlü media orqanları istintaqın təfərrüatlarını dərc etməklə qanunu pozurlar.
“Bu, təqsirsizlik ehtimalı hüququnun açıq şəkildə pozulması və cinayət-prosessual qanunvericiliyin bir çox normalarının pozulmasıdır”,- deyə İmanov söyləyib.
“Mən niyə övladlarımı itirdiyim bir ölkədə yaşayıram?”
İlkin Əmrahovun ailəsi də İlkin həbs olunana qədər ondan asılı olub.
Onun atası Əyyar Əmrahov deyir ki, 23 yaşlı İlkin iki övladının ən böyüyüdür və həbs olunmazdan əvvəl cəmi iki ay Demokratik Təşəbbüslər İnstitutunda (IDI) işləyib və evə aylıq 400 manat (240 dollar) maaş gətirirmiş.
“Qışda işləyə bilmədim və anası şəkərdən və yüksək təzyiqdən əziyyət çəkir. İlkin bakalavr təhsilini başa vurub magistraturaya başlayanda part-taym iş axtarmağa başlayıb”.
O əlavə edir ki, oğlu IDI-də iş tapmadan öncə akademik cəhətdən uğurlu olub.
Əmrahov onu da qeyd edir ki, İlkinin 180 manatlıq (110 dollar) universitet təqaüdü öncələr dərsə gəlməyən tələbələrə yüksək qiymət verilməsinə etiraz etməsindən sonra kəsilib. Bu təcrübə çox vaxt rüşvət və ya korrupsiya ilə əlaqələndirilir.
Əmrahov bildirib ki, İlkinin qardaşı Şəhriyar əsgərlikdə döyülərək xəsarət aldıqdan və sonradan şizofreniya diaqnozu qoyulduqdan sonra oxşar problemlərlə üzləşib.
“İlkin xəstəxanada Şəhriyara baş çəkəndə Şəhriyarın həkimi mənə dedi ki, İlkinin qardaşının yanına getməsinə icazə verməyin, çünki o, həkimlərdən qanunlara riayət etməsini tələb edir”, – Əmrahov bildirib.
O əlavə edib ki, hər iki övladını itirdiyi bir ölkədə niyə yaşadığını başa düşə bilmir.
“Şəhriyar əsgərliyə gedəndə onu itirdim, indi ikinci oğlum həbs olunub. Biz İlkinlə fəxr edirik və onu həbs edən polisdən İlkindən ağıllıdırmı deyə soruşmaq istərdim”, – Əmrahov əlavə edib.
“O, savadlı tələbə olub. Hər bir sosial ədalətsizliyə qarşı səsini ucaldıb”.
