“Azərbaycanda həbsdə olan 300-ə yaxın siyasi məhbusun dərhal və qeyd-şərtsiz azad edilməsinin tərəfdarı olmaq vaxtıdır”
“Freedom House” təşkilatının araşdırmaçı direktoru Yana Qoroxovskaya ilə Avropa və Avrasiya üzrə baş tədqiqatçı analitik Mieke Smeltzerin birgə yazdığı məqalədə deyilir ki, COP29-dan əvvəl beynəlxalq ictimaiyyət insan hüquqlarının müdafiəsinə qalxmalıdır.
Yazıda bildirilir ki, gələn ay Bakıda keçiriləcək BMT-nin iqlim dəyişikliyi ilə bağlı illik konvensiyası zamanı demokratiya tərəfdarları Azərbaycan rejimini insan hüquqlarının pozulmasına görə məsuliyyətə cəlb etmək və dəyişikliklərə təkan vermək imkanı əldə edəcəklər.
Məqalədə vurğulanır:
Noyabrın əvvəlində dünya liderləri, ətraf mühit fəalları və tədqiqatçılar Azərbaycanın paytaxtı Bakıda BMT-nin iqlim dəyişikliyi üzrə illik forumu olan Tərəflərin 29-cu Konfransına (COP29) toplaşacaqlar.
Məqalədə xatırladılır ki, cəmi bir il öncə Azərbaycan hərbi qüvvələri “Dağlıq Qarabağ”ın əvvəllər özünü idarə edən ərazisinə hərbi hücuma keçərək, ərazinin siyasi, hüquqi və mülki institutlarını darmadağın edib, “faktiki olaraq bütün etnik erməni əhalisini öz yurd-yuvasından didərgin salıb”.
“O vaxtdan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev rejimi həm Azərbaycanın daxilində, həm də onun hüdudlarından kənarda repressiyaları gücləndirib. “Siyasi fikir ayrılıqlarını aşmaq və birlikdə birləşmək” üçün açıq şəkildə “COP29 atəşkəsi”nə çağırış etməklə, Azərbaycan hakimiyyəti faktiki olaraq bütün ölkədə repressiyaları gücləndirib”, – məqalə müəllifləri yazır.
Məqalədə vurğulanır ki, avtokratlara qlobal konfranslar keçirməklə öz reputasiyalarını yandırmağa imkan vermək potensial olaraq aktual qlobal problemlər və çağırışların həlli səylərini, eləcə də çoxtərəfli forumların etibarını sarsıtmaq təhlükəsi yaradır:
“Beynəlxalq ictimaiyyət Azərbaycanda insan hüquqlarının vəziyyətini işıqlandırmaq və dəyişiklikləri müdafiə etmək üçün COP29-dan istifadə etmək fürsətini əldən verməməlidir”.
“Azərbaycan dünyanın ən az azad ölkələri sırasındadır. Ölkədə azad media və qanunun aliliyi yoxdur, sərbəst toplaşmaq azadlığı qadağandır. Müxalif siyasi partiyaların və vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının fəaliyyətinə hakimiyyət tərəfindən ciddi nəzarət edilir. Ötən il Dağlıq Qarabağdan əraziləri zorakılıqla ələ keçirdikdən sonra Əliyev rejimi vətəndaşlara qarşı ifrat repressiyalara başladı və ədalətsiz seçkilər vasitəsilə Prezidentin hakimiyyətini daha da möhkəmləndirdi”, – yazıda qeyd olunur.
Bildirilir ki, iyirmi ildən artıq hakimiyyətdə olan Əliyev uzun müddətdir, onun mövqeləri ilə, o cümlədən ekoloji məsələlərdə açıq şəkildə razılaşmayanları təqib edir:
“Keçən iyun ayında etirazçılar Söyüdlü kəndinin küçələrinə axışaraq, icmada ikinci süni gölün tikintisi planına qarşı çıxmışdılar, çünki əvvəllər gölün yaxınlıqdakı qızıl mədənindən zəhərli tullantıları atmaq üçün istifadə edildiyi iddia edilirdi. Dövlətin reaksiyası sürətli və qəddar olub, o cümlədən mətbuata məhdudiyyətlər və həm yerli sakinlərə, həm də vətəndaş cəmiyyəti fəallarına qarşı qeyri-mütənasib güc tətbiqi edilib”.
Məqalədə yazılır ki, beynəlxalq ictimaiyyətin bu ilin noyabrında gəlişi ərəfəsində Bakı rejimin gücünü daha da möhkəmləndirmək üçün “tənqidçiləri aradan qaldırmaq”, ədalətsiz və azad seçkilər keçirməklə hər hansı ictimai narazılığın qarşısını almağa çalışdı:
“Rejimin son hədəfləri arasında tanınmış hüquq müdafiəçisi və Azərbaycanda iqlim ədalətini təşviq etməyə çalışan vətəndaş qrupu olan İqlim Ədaləti Təşəbbüsünün həmtəsisçisi Anar Məmmədli də var”.
Yazıda vurğulanır ki, Əliyev rejiminin düşmənçiliyini yaşayan təkcə ekoloji və ya iqlim fəalları deyil. Avqust ayında azərbaycanlı tədqiqatçı və ermənilərlə sülh tərəfdarı olan Bəhruz Səmədov universitetdə təhsil aldığı fasilədə Azərbaycana səfər edərkən qondarma vətənə xəyanət ittihamı ilə həbs edilib. Sonrakı günlərdə daha iki sülh fəalı, Səməd Şıxi və Cavid Ağa saxlanılıb, sonuncular isə Səmədovun əleyhinə ifadə vermək üçün həbs ediliblər.
“Əliyevin repressiyaları təkcə Azərbaycan sərhədləri ilə məhdudlaşmır. Ölkə tənqidi susdurmaq üçün zorakılıq və hədə-qorxu ilə fəalları, jurnalistləri və diasporun digər üzvlərini hədəfə almaq üçün transmilli repressiv taktikalardan istifadə etdiyi məlum olan 44 ölkədən biridir”, – yazıda vurğulanır.
Məqalə müəllifləri deyir ki, Əliyevi tənqid edənlər son illər Avropada şiddətli hücumlarla üzləşib və qonşu Gürcüstandan reportaj hazırlayan azərbaycanlı jurnalistlər təhdidlərə məruz qalıb:
“Ötən ay Əliyev rejiminin Fransada mühacirətdə yaşayan tanınmış tənqidçisi Vidadi İsgəndərli evində naməlum şəxslər tərəfindən vəhşicəsinə hücuma məruz qalıb. Hücum zamanı 20-dən çox bıçaq zərbəsi alan İsgəndərli iki gün sonra aldığı xəsarətlərdən dünyasını dəyişib”.
Müəlliflər hesab edirlər ki, bunların heç biri tezliklə COP29-a gedənlərin təhlükəsizliyi üçün yaxşı heç nə vəd etmir. Keçmişdə ÇNL-ə ev sahibliyi edən hökumətlər dissidentlərin saxlanmasında əməkdaşlıq ediblər:
“2022-ci ildə COP27-yə ev sahibliyi edərkən Misir hakimiyyəti Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin (BƏƏ) səlahiyyətlilərindən konfrans zamanı Misir Prezidenti Əbdülfəttah əs-Sisiyə qarşı dinc etirazlara çağıran misirli-amerikalı Şerif Osmanı həbs etməyi xahiş etdi. Osman Misirə ekstradisiyadan azacıq yayındı, lakin Dubayda bir aydan çox həbsdə qaldı”.
“Freedom House”un Dünyada Azadlıq hesabatına görə, Azərbaycan son 30 ildə ÇNL-ə ev sahibliyi edən azad olmayan ölkələr qrupuna qoşulur. Digərləri 2012-ci ildə Qətər, 2022-ci ildə Misir və 2023-cü ildə BƏƏ-dir.
Bildirilir ki, Bakı bu “şərəfi” Rusiyanın böyük köməyi ilə aldı; konsensus zərurətindən istifadə edərək, Kreml Şərqi Avropa və Qafqaz regionundan olan namizədlərin əksəriyyətini dəfələrlə bloklayıb ki, onların da növbəsi BMT qaydalarına uyğun olaraq tədbirə ev sahibliyi edəcəkdi. Ermənistan Azərbaycanla sülh danışıqlarında irəliləyiş əldə etmək məqsədilə blokadanın aradan qaldırılmasına razılaşdı, baxmayaraq ki, bir ildən sonra ölkələr arasında ikitərəfli müqavilə imzalanmadı. Və 2023-cü ilin sonunda Bolqarıstan namizədliyini müzakirədən geri götürəndə Azərbaycan yeganə namizəd idi.
“Konfrans Bakıda baş tutacaq, lakin bu tədbirdən istifadə edərək Əliyev rejimi tərəfindən davam edən sui-istifadə hallarına diqqət çəkmək və insan hüquqlarına daha çox hörmət edilməsini müdafiə etmək üçün hələ də gec deyil”, – yazıda vurğulanır.
Müəlliflərin fikrincə, başlanğıc olaraq, iştirakçı hökumətlər təkid etməlidirlər ki, hakimiyyət bu mühüm iqlim danışıqlarının əhatəli və mənalı olmasını təmin etmək üçün ölkədəki və ya bu ölkəyə səfər edən bütün yerli və beynəlxalq vətəndaş cəmiyyəti subyektlərinin təhlükəsizliyinə zəmanət versin:
“Eynilə, bütün iştirakçılar Azərbaycanın vətəndaş cəmiyyətinə qarşı repressiyaları ilə bağlı ciddi narahatlıqlarını ifadə etmək üçün hər fürsətdən istifadə etməli, xüsusilə ekoloji fəalların acınacaqlı vəziyyətini vurğulamalıdırlar və bununla da rejimin öz nüfuzunu yandırmaq üçün konfransdan istifadə etmək imkanlarını məhdudlaşdırmalıdırlar. Nəhayət, ölkəyə bu qədər diqqət yetirildiyi halda, indi Azərbaycanda həbsdə olan 300-ə yaxın siyasi məhbusun dərhal və qeyd-şərtsiz azad edilməsinin tərəfdarı olmaq vaxtıdır. Azərbaycan qlobal diqqət mərkəzində olmaq üçün açılır. Azadlıq və demokratiya tərəfdarları bu fürsətdən istifadə etməlidirlər”.
