“Çox güman ki, prezidenti Rusiya xüsusi xidmətləri və onların casusları qorxudur”.
(ND
İ
-nin Bak
ı
ofisinin ke
ç
mi
ş
r
ə
hb
ə
ri Aleks Qriqoryevsinin “Turan İA”a
m
ü
sahib
ə
si)
–
Son il yar
ı
m
ə
rzind
ə
Az
ə
rbaycan hakimiyy
ə
ti d
ə
f
ə
l
ə
rc
ə
v
ə
m
ü
xt
ə
lif s
ə
viyy
ə
l
ə
rd
ə
ND
İ
-nin v
ə
şə
xs
ə
n sizin
ü
nvan
ı
n
ı
za ciddi ittihamlar s
ə
sl
ə
ndirib. X
ü
sus
ə
n, Sizin
ö
lk
ə
nin g
ə
ncl
ə
r t
əş
kilatlar
ı
n
ı
“facebook inqilab
ı”
etm
ə
k m
ə
qs
ə
dil
ə
qanunsuz olaraq maliyy
ə
l
əş
dirdiyiniz iddia olunub. S
ü
but kimi m
ə
tbuatda hesabdan b
ö
y
ü
k m
ə
bl
əğ
d
ə
na
ğ
d pul
çə
kdiyinizi t
ə
sdiq ed
ə
n bank s
ə
n
ə
dl
ə
rinizin sur
ə
tl
ə
ri d
ə
rc edilib. B
ü
t
ü
n bunlarla ba
ğ
l
ı
n
ə
dey
ə
bil
ə
rsiniz?
– Ondan başlayım ki, xarici təşkilatların əməkdaşları arasında Azərbaycana qarşı mənim qədər xeyirxah yanaşan və ölkənizin hakimiyyətinə bu qədər loyal olan insanların sayı, çətin ki, çox olsun.
Yəni NDİ üçün adi olan qanunlara ciddi riayət etmək qaydalarına mənim doğma Latviyam kimi Sovet İttifaqından çox əziyyət çəkən və bu yaxınlarda demokratik cəmiyyət qurmağa başlayan ölkəyə rəğbətim də əlavə olunmuşdu.
Azərbaycanın Qərb nümunəsi üzrə demokratiya yolunun uzun olacağını və sizin vətəndaşlardan asılı olmasıni deyəndə, azərbaycanlı müxalifətçi dostlarımın bəziləri məndən inciyirdilər. Mənim dediyim odur ki, demokratiyaya yol təhsildən və ən aşağı səviyyədə – ictimai fəaliyyət mədəniyyətdən keçir.
Bu fəaliyyətin təlimi də rəhbərlik etdiyim NDİ-nin işinin əsas mahiyyətini təşkil edirdi. Gənc fəallar yetimlərə dərs verməklə məşğul olurdular, zibil təmizləyirdilər, ağaclar əkirdilər, parkları abadlaşdırırdılar, kəndlərə işıq və su çəkirdilər. Həm də onlar bütün bunları bizim tapşırırığımızla, yerli hakimiyyətlə sıx əməkdaşlıq şəklində edirdilər.
Maliyyə dəstəyi verdiyimiz layihələr də belə idi, seçkilərin müşahidəsi istisna olmaqla.
Təəssüf ki, son dövrlərə qədər Azərbaycan NDİ-ni qeydiyyata almaqdan imtina edirdi (institut yalnız mənim ölkədə olduğum son ildə rəsmi qeydiyyata alınmışdı). Buna görə bizim korporativ hesabımız yox idi və NDİ Azərbaycanda fəaliyyət göstərdiyi on beş il ərzində ofis direktorunun şəxsi hesabı vasitəsilə maliyyələşdirilirdi. Bunu yoxlamaq çox asandır. Mən sadəcə bu təcrübəni davam etdirdim. Yəni mənim şəxsi hesabım əslində NDİ ofisinin hesabı idi.
Bu pulların nəyə xərcləndiyini yoxlamaq da asandır: Bakının mərkəzində ofisin saxlanması, əməkdaşların qonorarları, təlim tədbirlərinin – seminarların və konfransların keçirilməsi. Seminarlar zamanı NDİ təkcə zalın kirayə haqqını deyil, iştirakçıların bütün xərclərini – yol pulu, qidalanma və yaşayış xərclərini də ödəyirdi. Bakı ucuz şəhər deyil. Bir seminar oteldən asılı olaraq, iyirmi min dollara qədər başa gələ bilərdi.
İndiyədək düşünürəm ki, NDİ-yə hücumlar Azərbaycanın hakimiyyət dairələrində gizli mübarizənin nəticəsi, bir növ sınaq oldu – amerikalılara hücum etmək olarmı? Nəticələr çox ciddi olsaydı asanlıqla geriyə addım atmaq olardı: biz ABŞ-a deyil, Qriqoryevsə hücum edirik! O isə, ümumiyyətlə, amerikalı deyil….
–
ND
İ
-nin Bak
ı
ofisinin f
ə
aliyy
ə
ti n
ə
d
ə
n ibar
ə
t idi? Kiml
ə
rl
ə
i
ş
l
ə
yirdiniz v
ə
layih
ə
l
ə
r n
ə
d
ə
n ibar
ə
t idi?
–
Mən artıq bu barədə bir qədər danışdım. Beləliklə, əsas istiqamətlər:
a) vətəndaş cəmiyyətinin olduğu yerdə onun dəstəklənməsi, olmadığı yerdə isə formalaşdırılması;
b) seçkiləri müşahidə. Bu, praktiki olaraq iki fəaliyyət növündə özünü göstərirdi: təlimin təşkili və orta və çox kiçik qrantlar (çox kiçik qrant bir neçə yüz dollar ola bilərdi). Ən böyük qrant seçkiləri müşahidə təşkilatına verilirdi, təəssüf ki, o, son vaxtlar Azərbaycan hakimiyyətinin qəzəbinə düçar olub. Bu təşkilatın rəhbəri Anar Məmmədli, təəssüf ki, hazırda Azərbaycanda siyasi məhbusdur.
–
Son d
ö
vrl
ə
rd
ə
Az
ə
rbaycan hakimiyy
ə
ti d
ə
f
ə
l
ə
rl
ə
bildirib ki, ND
İ
v
ə
dig
ə
r q
ə
rb institutlar
ı
Az
ə
rbaycanda hakimiyy
ə
ti devirm
ə
k m
ə
qs
ə
di g
ü
d
ü
r. Bundan yerli v
ə
t
ə
nda
ş
c
ə
miyy
ə
ti il
ə
birlikd
ə
q
ə
rb donorlar
ı
n
ı
n f
ə
aliyy
ə
tini dayand
ı
rmaq
üçü
n istifad
ə
olunub. Hakimiyy
ə
tin bu siyas
ə
tini nec
ə
qiym
ə
tl
ə
ndirirsiniz v
ə
o, n
ə
y
ə
g
ə
tirib
çı
xara bil
ə
r?
–
Hakimiyyətin devrilməsi məsələsi sadəcə cəfəngiyyatdır. Çox güman ki, prezidenti Rusiya xüsusi xidmətləri və onların casusları qorxudur. Belə siyasət yaxşı heç nəyə gətirib çıxarmayacaq. Təəssüf, hakimiyyət başa düşmür ki, vətəndaş cəmiyyətini boğur, onlar Azərbaycanın gələcəyi ilə bağlı danışıqlar üzrə tərəfdaşdan məhrum olur. Qərblə mübahisə edərək isə çox güman ki, gec ya tez ehtiyacı olacaq müttəfiqlərdən məhrum olur.
–
Sizc
ə
, Az
ə
rbaycan hakimiyy
ə
ti niy
ə
v
ə
t
ə
nda
ş
c
ə
miyy
ə
tin
ə
qar
şı
bel
ə
m
ü
bariz
ə
apar
ı
r? Niy
ə
real demokratik islahatlar aparmaq
üçü
n onun g
ü
c
ü
nd
ə
n istifad
ə
etmir?
–
Heç bir hakimiyyət özü üçün məhdudiyyətlər, limitlər və müşahidəçilər istəmir. Ona görə də ABŞ baniləri bir-birini məhdudlaşdırması məqsədilə icra, qanunverici və məhkəmə hakimiyyətini əbəs yerə ayırmayıblar.
Çıxılmaz vəziyyət alınır: vətəndaş cəmiyyəti islahat tələb etmək və səsini eşitdirmək üçün çox zəifdir, güclənməsinə və inkişaf etməsinə isə hakimiyyət imkan vermir. Nəticədə sosial fəlakətlər olarsa, – Rusiyadakı kimi “mənasız və amansız” qiyam ola bilər. O zaman kiminlə və nə haqda danışıqlar aparılacağ ?
Azərbaycanda isə ictimai narazılıq var. Bu, ölkənin daxili təhlükəsidir.
–
Niy
ə
Q
ə
rb b
ü
t
ü
n bunlara g
ö
z yumur, niy
ə
sanksiyalar t
ə
tbiq etmir? B
ə
lk
ə
Q
ə
rbin demokratiyan
ı
neft
ə
d
ə
yi
ş
diyini iddia ed
ə
n yerli demokratlar haql
ı
d
ı
rlar?
– Bir şeyi başa düşmək lazımdır ki, Azərbaycanda demokratiyanı yalnız azərbaycanlılar özləri qura bilər. Rusiyaya baxın, orada bütün beynəlxalq qanunlar necə pozulur və Qərb sanksiyalarla necə gecikir.
Real müdaxilə yalnız dinc əhali kütləvi şəkildə məhv edilərsə, baş verir – Bosniya-Hersoqovinada, Kosovoda, Liviyada olduğu kimi. Amma bu hallarda da müdaxiləyə zəmanət yoxdur.
Rusiya Qroznını yerlə-yeksan etdi, amma heç bir sanksiya olmadı. Suriyaya baxın…
Qalan hər şeydə isə Qərb ölkələrinin siyasəti tarazlaşdırma, iqtisadi maraqlar və öz mənəvi dəyərləri arasında ortaq nöqtə tapmaq cəhdidir. Bu, ideal deyil, amma belə dəyərlərin, ümumiyyətlə, olmaması da yaxşı hal deyil.
–
Az
ə
rbaycan hakimiyy
ə
tinin
şə
xs
ə
n siz
ə
qar
şı
m
ü
nasib
ə
tini nec
ə
qiym
ə
tl
ə
ndirirsiniz? Sizi M
ə
rk
ə
zi K
əş
fiyyat
İ
dar
ə
sinin casusu v
ə
Az
ə
rbaycan
ı
n d
üş
m
ə
ni adland
ı
r
ı
rd
ı
lar. Bununla ba
ğ
l
ı
n
ə
dey
ə
c
ə
ksiniz?
– Qəzəbləndirir və güldürür. Məni Azərbaycanın düşməni kimi qələmə vermələri qəzəbləndirir. Dostları belə dağıtmaq lazım deyildi. Ona görə güldürür ki, bu kiçik şəxsiyyətimə reallıqdan çox-çox üstün əhəmiyyət verilir.
